Om spuitgietproducten, extrusie profielen of drukwerk te vervaardigen moeten we een bijbehorend gereedschap gebruiken (een mal bijvoorbeeld). Deze gereedschappen zijn op maat gemaakt en vaak kostbaar. De planning en het beheer van gereedschappen is een taak van de werkvoorbereider. De kosten van gereedschappen worden vaak geabsorbeerd in de kostprijs van de producten. Dit is een taak van de calculator. Hoe gaan we om met gereedschappen in Exact voor Productie?
Calculeren voor gereedschappen
Soms is het gereedschap eigendom van de klant. De klant levert het gereedschap en wil dat na gebruik terugontvangen. In dat geval worden de kosten voor het gereedschap niet in onze kostprijs meegerekend. Als het gereedschap ons eigendom is worden de kosten van geabsorbeerd in de kostprijs van het product. De gereedschapskosten kunnen naar keuze worden opgenomen in de bewerkingskosten (machinelast), of afzonderlijk als opslag (kostartikel) in de stuklijst:
Als de gereedschapskosten worden opgenomen in de bewerkingskosten, dan zijn ze constant voor dat bewerkingsstation. Dat kan een nadeel zijn als de gereedschapskosten sterk fluctueren. Het opnemen van een opslag (kostartikel) in de stuklijst is dan een betere oplossing omdat we voor ieder stuk gereedschap een apart tarief kunnen instellen.
Plannen en beheren van gereedschappen
Het gereedschap zelf wordt aangemaakt als voorraadartikel zodat het aantal, de opslaglocatie en de (eventuele) serienummers kunnen worden beheerd als gewone voorraad. Het gereedschap wordt opgenomen in de stuklijst als benodigd materiaal, en ook opgenomen in de bijproducten zodat het terugontvangen kan worden in de voorraad.
Een voorbeeld van de stuklijst voor het maakartikel kan zijn:
Deze stuklijst heeft betrekking op een batch van 600 meter profiel (maakartikel). We zien in de sectie Bewerkingsvolgorde een bewerking Profiel extruderen (kosten arbeid en machine), in de sectie Materialen zien we Aluminium staaf (grondstof), het gereedschap (Extrusiemal) en een kostartikel Kosten extrusiemal (kosten gereedschap, per meter geproduceerd). In de sectie Bijproducten zien we de geplande teruggave van de extrusiemal.
De verwerving van gereedschappen
Het is belangrijk bij het opzetten van het voorraadartikel voor het gereedschap om eerst een artikelgroep aan te maken met een Prijsverschillen rekening als ‘kosten gereedschappen’. Ook is het van belang om de kostprijs van het gereedschap op nul te zetten. Wanneer we het gereedschap gebruiken (in de stuklijst opnemen) wordt dan niet de voorraadwaarde meegerekend in de kostprijs van het product. Tevens wordt bij aankoop van het gereedschap de kostprijs geboekt op de rekening ‘kosten gereedschappen’.
Er zijn nu een aantal mogelijkheden om het gereedschap te verweven.
Gereedschap inkopen
We plaatsen een bestelling bij een leverancier. Bij het ontvangen gaat het gereedschap in onze voorraad. De inkoopkosten worden geboekt op ‘kosten gereedschappen’.
Gereedschap ontvangen van de klant
We maken een bestelling bij een klant (We hoeven deze bestelling niet af te drukken of te verzenden!). Vanzelfsprekend zijn de inkoopkosten nul. Vervolgens ontvangen we het gereedschap in voorraad. Desgewenst kunnen we het gereedschap later weer retourneren aan de klant.
Gereedschap maken (ons eigendom)
Als we een werkorder maken voor het gereedschap, en het gereedschap in voorraad ontvangen, blijven alle productiekosten in het onderhanden werk staan (immers, de kostprijs van het gereedschap is nul). Na het afhandelen van de werkorder worden deze kosten integraal overgeboekt naar de rekening Productievariantie. Door het maken van een correctieboeking in het memoriaal (‘kosten gereedschappen’ aan ‘productievariantie’) komen ze terug op de juiste kostenrekening.
Gereedschap maken (eigendom klant)
Dit is een apart scenario. We moeten dit als een afzonderlijke verkooptransactie beschouwen, waar we een maatwerkartikel produceren (dus geen gereedschap!) dat we leveren aan de klant. Als we dit gereedschap vervolgens in onze productie willen gebruiken, zetten we de procedure ‘Gereedschap ontvangen van de klant’ (zie hierboven) in werking. Let dus op dat het maatwerkartikel (heeft een kostprijs en kosten verkoop) niet gelijk is aan het gereedschapsartikel (geen kostprijs).
Voor het gebruik van gereedschap als hierboven beschreven is een Exact voor productie Geavanceerd abonnement nodig. Meer informatie bij Pieter Hamans, pieter.hamans@exact.com